Isang kuwento (Question and Answer Format) patungkol sa hinaing (sama ng loob) ng isang angkan natin na katutubo (Ibaloi) kung saan pilit na inaagaw ang kanilang lupain diumano’y minana nila (Ancestral Land) mula pa sa kanilang magulang.
Q- Ano ang inyong pangalan, edad at educational attainment
- Maggie Amor Antero 73 years old, elementary graduate at nag-aral sa Tocmo Elementary School.
Q- Taga saan ang inyong mga ninuno?
- Itogon, Benguet
Q- Taga saan kayo at anong tribu kayo kasapi?
- Ako ay ipinanganak sa Tocmo, Brgy. Loacan, Itogon, Benguet at matuturing mo ako na isang purong Ibaloi
Q- Maaring ikuwento mo sa amin kung ano ang pinagmulan nitong sama ng loob at hinaing ninyo at kung ano ang inyong pruweba at patunay na sa inyo talag ang sinasabi niyong lupa?
- Ako at ang aking mga kapatid (6 kami na magkakapatid, 1 girl (ako) and 5 boys) ay pinamanahan o iniwanan ng aming mga magulang ng isang lupain sa xxxx na mayroong humigit-kumulang na Twenty Four Hectares (24 Hectares). Malinaw sa aming mga dokumento ang aming karapatan na ito ay matatawag o maituturing natin na isang ancestral land handed to our generation na aking gustong ipamana rin sa aking mga anak at apo. Ang nangyari ay basta na lang dumating itong mga land grabber na ito na nagpapakita ng isang Deed Of Sale na diumano ay isinagawa ng aming mga magulang at ibinenta daw sa kanilang magulang nuon pang taong 1964 o 56 years ago.Talagang nakakagalit ang ganitong ginagawa sa amin, sapagkat una sa lahat ay wala namang nababanggit ang aming magulang na ibinenta nila ang aming lupa. Pangalawa ay bakit hindi sasabihin sa amin ng aming magulang na ibinenta nila ang lupa namin sa ibang tao samantalang malalaki naman na kami at puros kami nasa wastong gulang o edad na. At bakit nung taong 1990s or some 30 years after ng sinasabi nilang bentahan ko lang nadiskubre na mayroon daw Deed Of Sale? Maraming taon na ang nakalipas, bakit hindi nila inilipat sa kanilang pangalan ang Bureau of Lands Registered Approved Plan, kung totoong nagkabentahan?Nagulat na lamang ako noong sometime taong mid 1990s ay basta-basta kinansela ang aking Tax Declaration ng dating korap na Municipal at Provincial Assessor at ang basehan daw ay ang isang Deed of Sale. Nalaman ko ito noong pumunta ako sa munisipyo para magbabayad ako ng aking amelyar. Dahil dito ay pinuntahan ko kaagad ang aking abogado na si Atty. Noel G. Ngolob at kanyang sinulatan agad ang dating Municipal Assessor.
Eto pa ang mas nakakagalit. Kasi kapag tiningnan ninyo ang Deed Of Sale ay kitang- kita na malayo sa pirma ng aking ama at kunwari ay mayroon pa na thumbmark ng aking ina daw, samantalang marunong naman siyang magsulat ng maayos at pumirma, kaya bakit naman magta-thumbmark?
Talaga naman itong land grabber na ito oo. Bakit pinalipas muna ang napakahabang panahon bago ilipat ang lupa sa kanilang pangalan at aantayin muna na patay na ang mga tao na mga nagtransact daw, samantalang kadalasan ay inililipat agad ang isang deed of sale para makatipid sa penalties sa tax, etc. Ngunit itong ginawa sa akin at ginagawa kila Paran, Domagto-Monang at mga iba pa ay pinatatagal ang deed of sale at saka ilulutang at ilipipat kapag patay na ang mga nag-transact (daw).
Q- Ano sa ngayon ang plano ninyong gawin para matanggal ang istorbo at gumugulo sa inyo?
- Pupunta kami sa husgado at ipakakansela namin ang Tax Declaration ng land grabber na ito. Katunayan ay sinampahan na kami minsan ni land grabber sa husgado ngunit ang sinampa nila na kaso ay dinismiss ni Judge xxxx ng Branch xxxx ito lamang taong November 2016.
Q– Mayroon ba kayong mensahe sa mga sinasabing enablers o mga tumutulong na ipagpatuloy ang mga kasamaang bagay (land grabbing) sa mga land grabbers bagama’t alam naman na nila na wala sila sa lugar?
- Sana ay itigil na nila ang pagsuporta sa isang mali at masamang gawain sapagkat wala ring pupuntahan iyan. In fact, gusto ba nila na gawin sa kanila o sa kanilang kaanak ang masamang ginagawa nila?
Q- Mayroon po ba kayong huling mensahe na nais idagdag o iparating sa publiko ?
- Kailan lamang ay nadiskubre ko na mayroon isang Doktora na Ahente rin ng lupa na bumili sa nasabing lupa na inaagaw sa amin, at balak pa niyang patayuan ng isang maliit na bahay (buy and sell siya). Maliban dito ay mayroon din isang military official na kontsaba ni land grabber na ipina-subdivide yung lupa namin. Akala ba nila na magagawa nila ang gusto nilang gawin na magpatayo ng bahay duon? At ipagpalagay na natin na makapag-patayo sila duon, sa bandang huli, titiyakin ko at sisiguraduhin ko sa kanila na ipapa-demolish ko rin ang kanilang istraktura. Kahit patay na ako ay ipagpapatuloy ito ng aking mga co-heirs. At ito namang municipal official na nag-i-issue daw ng building permit, kung mapatunayan ko na nag-issue nga siya nito ay sisiguraduhin namin na mademanda siya, sapagkat alam naman nila na mayroong land dispute. Kayo namang mga buyer na matataas pa ang inyong pinag-aralan, bakit kayo bumibili ng tax declaration lamang at bakit hindi ninyo tingnan at beripikahin sa bureau of lands (ngayon ay Land Management Service-DENR) at tingnan ninyo na ang lupa na binibili ninyo ay rehistrado sa pangalan ng aking ama with PSU No. xxxxxxx. Malinaw na isang ancestral land ang lupa na ito.
Alam mo naman siguro na parating ginagawang biro na ang mga Ibaloi ay mga “shay mango” o ang ibig sabihin ay masyadong mahiyain at masyado raw mababait ang mga Ibaloi at hindi katulad ng mga ibang tribu na mga warrior at fighter daw. Sa isang banda ay mayroon ding katutuhanan ito, ngunit sa kabilang banda ay mayroon ding kasabihan na “napupuno rin ang salop” at sabi rin nila na mayroong hangganan ang lahat ng kawalanghiyaan. Naniniwala ako sa mga kasabihang ito at dasal ko rin kay Apo Diyos at kay Kabunyan na bigyan pa ako at ng aking pamilya na mahabang buhay na masagana at matiwasay.
Q- Kung sakaling mayroong ilang mabubuting loob na mga abogado o mamamayan na nais makabigay ng tulong o suporta sa inyong naging malungkot na karanasan, paano nila kayo makokontak?
- Makokontak ako sa mga numero sa pahayagang ito o sa C/O Valeros Law Office, Engineers Hill, Baguio City. Nais ko ring anyayahan at imbitahan ang lahat ng kasalukuyan na may masamang karanasan sa mga katulad na ganitong kaso o karanasan na land grabbing at squatting. Inaanyayahan namin kayo na sumama sa aming bagong tayo at organisang grupo na LAND OWNERS AGAINST LAND GRABBERS & SQUATTERS. Naniniwala ako na mas lalakas ang ating boses at ipinaglalaban kung magsama-sama tayong magtutulongan.
Note: Ang mga alegasyon at impormasyon mula kay Ginang Maggie Antero Amor ay na-kumpirma at na-beripika ng The Junction Research Team mula sa ipinakitang mga original and authenticated documents.